Overlijdensberichten

In memoriam Keebet von Benda-Beckmann – Drooglever-Fortuijn

In de nacht van 4 op 5 oktober is Keebet von Benda-Beckmann op 76-jarige leeftijd overleden. Voor allen die zich op het terrein van de VSR bewegen is dit een enorm verlies. Niet alleen omdat Keebet voor een groot aantal van ons persoonlijk veel heeft betekend, maar ook omdat met haar een van de laatste grondleggers van de naoorlogse Nederlandse rechtsantropologie verdwijnt, die bovendien tot op haar laatste dag actief bijdroeg aan het vakgebied.

Keebet was een van de weinige Nederlandse rechtsantropologen van internationale statuur. Ze werkte samen met wetenschappers over de hele wereld, zat in promotiecommissies van Jakarta tot Bergen, en werd veel gevraagd als spreker op internationale conferenties. Verder was ze een van de oprichters van de Commission on Legal Pluralism en is ze ook Trustee bij de Law & Society Association geweest. Maar ze bleef altijd sterk met Nederland verbonden, waar ze zich onvermoeibaar heeft ingezet voor de rechtsantropologie. Ze was ook nauw betrokken bij de oprichting van de VSR en heeft jaren deel uitgemaakt van het bestuur.

Keebet’s wetenschappelijke productie is enorm en wordt gekenmerkt door een constante hoge kwaliteit. De jaren dat zij en haar man Franz in Halle de afdeling Legal Pluralism van het Max Planck Institut für Soziale Antropologie hebben opgezet en leidden waren ongekend productief en vanaf toen tot Franz zijn overlijden in 2013 hebben ze bijna altijd samen gepubliceerd. Veldonderzoek deden ze overigens altijd al met z’n tweeën, zoals in de jaren ’70 in West Sumatra en in de jaren ’80 op de Molukken, waar ze systemen van sociale zekerheid in een rechtspluralistische context analyseerden. Keebet was toen verbonden aan de Erasmus Universiteit, Franz aan de Universiteit Wageningen.

Maar juist ook een aantal van Keebet’s monografieën zijn van blijvend belang; zoals haar bijdragen aan de ontwikkeling van het begrip rechtspluralisme en transnationaal recht. Ze was een van de eersten die het fenomeen forumshopping binnen de rechtsantropologie heeft uitgewerkt en zij is de eerste geweest die het begrip shopping forums introduceerde. Als je haar daar naar vroeg mompelde ze iets van, nou ja, dat was allemaal lang geleden, maar ze gaf dan na enig aandringen toch wel toe dat het een nieuw idee was en dat het leuk was dat anderen het hadden opgepakt.

Hoewel Keebet onderzoek op allerlei plaatsen heeft gedaan en begeleid, is ze het meest van alles met Indonesië verbonden geweest. Haar proefschrift uit 1984 (‘The broken stairways to consensus’) is nog steeds verplichte literatuur voor iedereen die zich met geschillenbeslechting in een rechtspluralistische samenleving bezighoudt. Het laatste boek dat ze samen met Franz heeft geschreven, over democratisering en decentralisatie in West Sumatra, is uniek door het lange termijnperspectief dat het hanteert. Keebet en Franz laten hier zien hoe mythevorming over gewoonterecht werkt, wat mogelijk was doordat zij zelf onderzoek hadden gedaan tijdens de periode waarover de mythen van vandaag gaan. In Indonesië weten alle juristen nog dat Van Vollenhoven de vader van het adatrecht was, maar zeker de helft voegt daar dan aan toe dat Keebet en Franz zijn ‘cucu’ (kleinkinderen) waren.

Het overlijden van Franz is een ongelooflijke klap voor Keebet geweest. Dat ze zich daarvan heeft weten te herstellen en erin is geslaagd nog tien jaar alleen het werk voort te zetten dat ze al die jaren samen hadden gedaan wekt bewondering en dankbaarheid. Keebet was niet altijd makkelijk; haar kritiek kon soms scherp zijn en ze kon in eerste instantie wat afstandelijk overkomen. Maar voor wie haar beter leerde kennen was ze een fantastisch mens: altijd oprecht, altijd geïnteresseerd in anderen en altijd paraat voor wie een beroep op haar deed. Haar overlijden is een groot verlies; voor de wetenschap, en voor iedereen die haar heeft gekend.

Geschreven door Adriaan Bedner